1-IKLIM             Kelkit ,39.-40.boylamlar ile 40-41.enlemler arasinda yer almaktadir. Yazlar sicak ve az yagisli,sonbahar ve ilk bahar yagisli,kislar ise soguk yagisli ve uzundur.           Kelkit'in cografi açidan ilginç bir özelligi vardir. Kelkit ilçemiz her ne kadar Karadeniz Bölgesinde yer aliyorsa da,tamamiyla Karadeniz Bölgesiyle degil,genel olarak Dogu Anadolu Bölgesinin cografi özellikleriyle örtüsen iklim verileriyle karsimiza çikmaktadir. Bu görüsü  pekistiren nedenler olarak,Kelkit'in özellikle Gümüshane'ye nazaran genis düzlüklerinin (Kelkit ovasi,Mormoç ovasi gibi) var olmasi, deniz  seviyesine   göre en alçak      kesiminin        dahi 1350 metreyi bulan yüksekligi, yillik ortalama çok düsük bir yagis miktarinin bulunmasi, yaz kurakliginin etken ve egemen olmasi, steplerin genisçe yer tutmasi, arpa, bugday, sekerpancari ve patates gibi daha çok karasal iklim kosullarinda yetisen ürünlerin üretiliyor olmasi sayilabilir.            Dolayisiyla,Gümüshane'nin güneyinde denize paralel olarak siralanan ve bazi kesimlerde yüksekligi 2500 metreyi bulan Gümüshane daglarinin deniz etkisinin Kelkit'e sokulmasini büyük ölçüde engelledigini belirtmemiz gerekir. Kelkit'in deniz seviyesine göre yüksekligi, Türkiye ortalamasinin çok üzerindedir. Bu da deniz seviyesine göre sicaklik farkinin 7 derece olmasina neden olmaktadir.             Genel nem orani,Dogu Anadolu Bölgesinden yüksek,Karadeniz bölgesinden ise düsüktür.             Nasil Gümüshane daglari deniz tesirinin Kelkit'e sokulmasini  engelliyorsa, ayni sekilde Otlukbeli Daglari da karasal iklimin Kelkit'e sokulmasini ve genislemesini engellemektedir. Bu durum ise Kelkit'in cografi anlamda tam bir ‘geçis' bölgesi oldugunu göstermektedir.             Kelkit meteoroloji istasyonu 1954 yilinda baslattigi iklim verilerini ölçüm çalismalarina l990 yilinda son vermistir. Kelkit meteoroloji istasyonunun 36 yillik verilerine göre Kelkit'te yillik ortalama sicaklik 6.9 santigrat derecedir. Bu deger Gümüshane'de 9.6,Bayburt'ta 6.7,Erzincan'da 10.8'dir.              Kelkit Istasyonunda Ortalama Sicakligin Aylara Göre Dagilisi (C)   O   S   M   N   M   H   T   A   E   E   K   A  ORT -6.9 -4.7 1.1 7.4 11.7 15.1 18.7 18.2 14.6 8.6 2.7 -3.2 6.9              Kelkit'te esen en hakim rüzgar güney rüzgaridir. Bu rüzgara halkimiz arasinda karayel denilmektedir. Kelkit'te yazlari sicak ve kuraktir. Kislari ise soguk ve yagislidir. Yillik ortalama bagil nem %58'dir.Yillik açik gün sayisinin 64 günü buldugu Kelkit'te bu degerin yariya yakini karasalligin tesiriyle yaz aylarinda yasanir. Bulutlu gün ortalama 233 günü bulur. En fazla yagis bahar aylarinda görülür. Kelkit'te yillik ortalama yagisli gün sayisi ise 66.5'dir.               Kelkit Istasyonunda Ortalama Yagisin Aylara Göre Dagilimi (mm) O   S  M   N   M  H   T   A   E  E   K   A      ORT 20.7 23.2 33.7 52.4 52.9 43.8 13.4 8.81 16.1 32.4 32.1 24.6 354.1               Kelkit Istasyonunda En Yüksek Kar Örtüsü Kalinliginin Aylara Göre Dagilimi (cm) O   S   M   N   M   H   T   A   E   E   K   A ORT  42  44  51  27    -   -   -   -   -   -  47  32  51     2-SU KAYNAKLARI VE TOPRAK ORTUSU                 Kelkit'in her tarafindan fiskiran ve yöremizde göze,pinar,pahar gibi isimlerle anilan su kaynaklari mevcuttur. Su kaynaklari üzerine hayrat yapma egilimi son yillarda artmistir. Kültürümüzün temel yapi taslarindan birisidir gözeler. Kelkit'te göze denince ilk akla gelen Agababa'yi ve Haci Cebeci'yi rahmetle anmamiz gerekir. Kelkit ve çevresindeki baslica gözeler,Sitma Pinari, Gorden, Korpahar, Egri Göze, Gülizarin Pinari, Kara Pinar, Bekir Çavusun Pinari, Yardibi, Korgöze, Kesis Pahari, Üçgözeler, Bülbülyuvasi'dir.              Kelkit'in Dogankavak, Yesilova, Deredolu, Kozoglu, Yeniyol ve Çambasi köylerinde ise madensuyu kaynaklari tespit edilmistir.  Kelkit'in tam ortasindan akan Kelkit Çayi,Yesilirmak'in en uzun koludur. Toplam uzunlugu 320 km'dir.  Trabzon salnamelerinde, 1876 tarihli Salnamede Kelkit Çayi ile ilgili olarak su bilgi verilmektedir : “Kelkit kazasina  tabii Balahor karyesinden nebaen eden nehir Sadak ve Kosmasat nehirleriyle Kelkit kazasinda birliserek Siran kazasi ve Karahisar-i Sarkî ve Niksar taraflarindan cereyan ile Tasova nam mahalde Amasya irmagina munsab olur”.  Kelkit Çayi,üç büyük derenin Kelkit yakinlarinda bulusmasi sonucu olusmustur ki bu dereler, Balahor, Kosmasat ve Dayisi dereleridir.     Dayisi deresi, Karaçayir Köyünün güneyinde Kosmasat deresiyle birlesir. Balahor deresiyse Kelkit'in kuzey-dogusunda bu suya katilir. Ovaya inen akarsu ve derelerle büyüyen Kelkit Çayi, güney-dogu istikametinde Susehri ovasina ulasir. Kelkit Çayi'na suyunu veren dereler, Isgah(Özen), Kom, Sen, Havsu,  Sidirge, Hirziri (Çambasi) ve Eymür dereleridir. Düzensiz bir akis rejimine sahip bulunan Kelkit Çayi'nin ortalama akis miktari 21.1 Metreküp/sn'dir.   Kelkit Çayi'nin Aylik Ortalama Akim Degerleri(metreküp/sn)   E  K  A     O   S   M   N   M   H  T  A  E   6.0 9.2 8.7 7.2 7.6 27.9 78.0 67.0 28.3 6.7 2.7 2.                  Kelkit'te toprak örtüsü olarak,alçak kesimlerde kavak,ardiç ve mese türleri görülürken,yüksek kesimlere çikildikça sari çam,titrek kavak (dag kavagi) ve mese türleri görülür. Step alanlardaki toprak örtüsüyse,yaygin olarak kusburnu, geven, yabani kekik, sigir kuyrugu, dag reyhani ve benzeri yabani bitkilerle kaplidir.              Kelkit birinci derecede deprem bölgesinde yer almaktadir. Dogu Anadolu Fay Hattinin bir uzantisi olan Erzincan Kelkit'e sadece 70 km mesafededir. Yakin zamanda 1992 de Erzincan'da meydana gelen depremde Kelkit'te de can kayiplari olmustur.     3-GORULMEYE DEGER TABI GÜZELLIKLER   a) BALAHOR DERESI VE CAMI YURDU                 Kelkit'i tam ortasindan yararak geçen Kelkit Çayi, Kelkit'in  her seyidir. Kelkit Çayi'nin Çimen Daglarindan çikan kaynagina dogru gidildiginde insani büyüleyici bir dogal güzellik karsilar. Çimen Daglarinin eteklerinden süzülerek nazli nazli akan Kelkit Çayi, tabiatin cömertligiyle bütünlesmis bir güzellik içinde kendini gösterir. Berrak sularin kayalar üstünde raks edisi,çözgün kar sularinin insana dinginlik veren sesi ve muhtesem bir denge içinde yerli yerini bulan yesilin her tonu karsilar bizi. Dolayisiyla sözü Cami Yurdu'na getirmek istiyoruz.           Haziran ayi sonlarinda Çimen daglarinda kar kürtükleri tam olarak kalkmis degildir. Bu daglarin deniz seviyesinden yüksekligi 2500 metredir. Çimen daglarinin zirvelerinde insani genis ve alabildigince uzayan bir sari deniz karsilar. Cami Yurdu, Kelkit'in Refahiye sinirinda, Gürleyik Köyünün arka taraflarinda Çimen daglarinin üzerinde bir bölgedir. Uzunkol köyü sinirlari içerisindedir. Ala karli daglarin sari denize birlestigi kuzey kiyida uzaktan bakilinca bir harabe görünür. Yanina varildiginda taslarin üst üste konulmasindan olusmus dört duvardan ibaret bir yapi oldugu görülür. Iste bu yapiya köylüler buranin eskiden cami oldugunu duyduklarindan dolayi cami demisler ve bu güzel yaylanin adi da Cami Yurdu olarak kalmistir. Cami Yurdunda temmuz sonuna kadar turnalar yavrularini uçururlar, agustos baslarinda da göçüp giderler.  Turnalarin diyari Cami Yurdu, bozulmamis güzelligi ve bâkir çehresiyle insana baska bir dünyanin kapilarini açar. Siirlerimizde çokça kullanilan bir tema olarak Cami Yurdu, ayni zamanda ördeklerin, toylarin ve angutlarin diyaridir da. Temmuz ve agustos sicaginda tir tir titrersiniz. Ellerinizi uzatsaniz, bulutlara degecekmissiniz gibi bir hisse kapilirsiniz. Keza Agustos sicaginda Çimen Daglarinin zirvelerinde birikmis karlara baktiginizda ayni duygulari hissedersiniz. Karpuz çatlatan sulari ve bu özellikleriyle Cami Yurdu, Kelkit'in görülmeye deger bir güzellige sahip bölgesidir.          Çimen daglari üzerinde bulunan Cami Yurdu, Kelkit'in geçmisinden gelip, bugününe ve hatta gelecegine uzanan yolda haziran ortasinda bile kalkmayan kar kürtükleri ve bu kar kürtükleri altindan akan berrak buz gibi sulariyla kucaklar insani. Bin bir renkte ve güzellikte enfes kokulu kir çiçekleri sanki bir hali gibi dösenmistir yere. Cami Yurdunun Erzincan'a bakan tarafi  Munzur  Daglariyla çevrilidir.           Kelkit Çayi'nin Çimen Daglarinda kopup gelen kolu Balahor deresidir. Lezzetli alabalik bulunan derenin cazibesi son zamanlarda artmistir. Dere üzerinde alabalik isletmeciligi de oldukça ilgi görmekte, son zamanlarda kurulan alabalik çiftlikleri, artan müsterilerine hizmet vermektedir.     b) AGALIK YAYLALARI VE YAYLALARIMIZ              Agalik Yaylasi,Kelkit'in gözbebegi yaylasidir. Kelkit'te hayvancilik agirlikli yayla faaliyetler nisan mayis aylarinda baslar. Kelkit'te hayvancilikla ugrasan aileler kafilelerle Agalik yaylasina çikarlar.        Esasen yaylalar, toplumsal yasamimizda ve kültürümüzde önemli izler birakmis, toplumsal yasamimizin renklenmesini ve çesitlenmesini saglamis, daglarda, genis otlaklari olan, bol suyu olan ulasilmasi zor olan korunakli alanlardir. Insanimiz, yaylalarda üretim gücünü ve toplumsal iliskilerini güçlendirir. Yaylalarin bulunduklari yerlerin isimleriyle anilmasina karsin, Kelkit'in yaylasi Agalik yaylasi olarak anilmaktadir. Bu isimse, mertlik, cömertlik, alçakgönüllülük ve gönül zenginliginin bir ifadesi olarak kullanilmistir. Agalik yaylasi, kadife gibi bir bitki örtüsüyle,  degisik renk ve çiçekleriyle yesilin her tonunu içeren bir görüntüye haizdir. Kelkit'te yaylaya çikma hazirliklari karin henüz kalkmadigi mart ayinin sonlarinda baslar. Hayvan eksikligi giderilir, erzaklar hazirlanir, kaplar ve kazanlar kalaylanir. Nisan ayinin son haftasiyla,Mayis ayinin ilk haftalarinda Kelkitliler, topluluklar halinde türkülerle bir bahar senligi içinde Agalik Yaylasina giderler. Yaylada büyük bakir kazanlarda sütler pisirilerek, çigler hazirlanir. Genç kizlar mani ve türkülerle tuluk yayarlar. Golotlar,keteler ve lavaslar pisirilir. Çig çökelik tencerelere, yaglar küleklere basilir. Pinar basi sohbetleri esliginde elleri uyusturan bir soguk suyla kaplar, kazanlar yikanir. Çocuklar bos zamanlarinda kocu oynar, gicit binerler. Agalik yaylasina Kelkit'ten gelenler,tenekeler çalinarak  “ liyor, liyor ; Kelkit'ten biri geliyor” tekerlemesiyle karsilanir, kim olursa olsun ayni ikrami görür. Çevresine göre koyu yesil yerlerde bulunan mantarlari çocuklar bile elleriyle koymus gibi bulurlar. Agalik yaylasindaki bu faaliyetler agustos ayinin sonlarina kadar devam eder. Dönüs hazirliklari gidisin tersine,buruk ve hüzünlüdür.           Agalik yaylasi, Ernek, Kizilcaköy, Babakonagi, Dereyüzü, Eskikadi, Besdegirmen, Gerdekhisar yaylalari da , görülmeye deger bir tabi güzellige haizdir.     c) MORMOC OVASI               Mormoç ovasi, Öbektas Beldesinden Salyazi Beldesine kadar uzanan verimli ovanin adidir. Uçsuz genisligi ve tabi güzelligiyle görülmeye deger bir ovadir. Kelkit ve çevresinde , çok sert geçen bir mart ayinda, ovada,  hayvanlarina yiyecek bulamayan bir beyin, bir Rum'dan hayvanlarina yiyecek ot alarak karsiliginda kizini vermek istedigini konu olan bir halk hikayesi anlatilir. Rivayete göre genç kiz bunun üzerine, söyle seslenmis ve o günden sonra ova yesile bürünmüstür.                      “Esersen es bade yeli                  Çalarsan çal martin günü                  Babam beni bir horom ota                  Veriyor bir gavura.”